درسنامه علوم وفنون ادبی 2پایه یازدهم دروس ششم وهفتم
مجاز : کاربرد واژه در معنی نا نهاده ( غیر حقیقی ) است که این کار برد در گفتگوی روزانه بسیار بکار می رود
توجه : دریافت معنی نانهاده ( غیر حقیقی ) واژه بر اساس " علاقه وپیوند " بین معنا ی نانهاده با معنای نهاده ( حقیقی ) به ذهن می آید لازمه آن هم این است که " قرینه ای " در کلام وجود داشته باشد تا معنای مجاز ( نا نهاده ) دریافت شودمثلا" جهان خوردم وکارها را راندم جهان مجاز ( معنی نانهاده ) از نعمت های جهان است که در معنی اصلی ویاحقیقی خود بکار نرفته است قرینه آن " خوردن " می باشد که از این واژه متوجه می شویم که جهان د رمعنای نانهاده است واگر کمی دقت کنیم در می یابیم که بین واژه جهان ونعمت های جهان پیوند وجود دارد
مثال ها :
ای مادر سر سپید : سر نا نهاده ( مجاز ) از مو می باشد که بین سر ومو علاقه هم وجود دارد
لب ودندان سنایی همه توحید تو گوید : لب ودندان نانهاده ( مجاز ) از تمام وجود است که بین لب ودندان وتمام وجود علاقه وجود دارد
زبان را به نزدت گروگان کنم : زبان نانهاده ( مجاز ) از قول است
حوض یخ زد : حوض در معنای آب بکار رفته است ویخ زدن قرینه آن است که این باعث می شود ما از معنی اصلی دور شویم همانطور که معلوم است بین حوض و آب حوض علاقه وپیوند وجود دراد
نانهاده ها( مجاز ها) در نوشته های زیر :
سر آن ندارد امشب که بر آید آفتابی
خانه همسایه را دزد برد
تویی رزاق هر پیدا وپنهان
تا تورا جای شد ای سرو روان در دل من
دَم نزد دنیا کمر به نابودی مردمان بسته است غم آمد جهان را از آن کار بهر
در قرن دهم حکومت در دست جانشینان تیمور بود
از شاعران تاثیر گذارقرن دهم می توان بابا فغانی شیرازی ، وحشی بافقی و محتشم کاشانی را نام برد
واقع گرایی شاخصه ی اصلی وحشی بافقی است
سبک شعر وحشی بافقی بین سبک عراقی وهندی است
ترکیب بند عاشورایی محتشم کاشانی زبانزد می باشد ودر سرودن شعر مذهبی معروف بود
باز این چه شورش است که در خلق عالم است باز این چه نوحه وچه عزا وچه ماتم است
باز این چه رستخیز عظیم است کز زمین بی نفخ صور خاسته تا عرش اعظم است ...
هم زمان با رشد ادبیات در هند اصفهان نیز که پایتخت ومحل اجتماع شعرا وفضلا بود از دیدگاه ادبی توسعه یافت وبه مادر شهر مبدّل شد
سبک عراقی در نیمه دوم قرن دهم به اوج خود رسید مسائل اجتماعی وانتقادهای سیاسی قالب غزل با توجه به نقش وسابقه کار بردش اجازه جولان بیشتری در این میدان را نمی داد
غیر از اصفهان مناطقی مثل خراسان ، آذربایجان ونواحی مرکزی ایران به کانون های مهمی برای شعر وشاعری تبدیل شد
معروفترین شاعران قرن یازدهم: کلیم کاشانی ، صائب تبریزی ، بیدل دهلوی
کلیم کاشانی در ابداع معانی وخیال های رنگین مشهور بود واین ویژگی به غزل های او لطف ویژه ای بخشیده است
خلّاق المعانی لقب کلیم کاشانی است
ضرب المثل های محاوره کلیم کاشانی زبان غزل این دوره را به افق خیال عامه نزدیک کرده است
صائب تبریزی معروفترین شاعر سبک هندی می باشد
تک بیت های غزل صائب شاهکاری هایی از ذوق واندیشه اند
صائب تبریزی را خداوندگار مضامین تازه ی شعری دانسته اند
از ویژگی های شعری بیدل دهلوی ، مضمون های پیچیده واستعاره های رنگین ، خیال انگیز وسرشار از ابهام وتخیل های رمز آمیز شاعرانه